منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 329

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن
دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

خورش دل ضعفه داشتن-هیچ گونه خوردنی نداشتن

 
رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

چسی در کردن-نگا. چسی آمدن
تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن
دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

دق کُش-آن که از غصه و اندوه بسیار بمیرد

 

 

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است
دیگ به سر-لو لو

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

احتیاطی-نجس-ناپاک

به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن

 

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

 

 

دزد و حیز-نادرست و مکار

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

 

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

 

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی
پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

دست باف-بافته با دست
ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

 

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

 

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

 

رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن

دُنگ-سهم-حصه

چوب به مرده زدن-از پا افتاده ای را آزار دادن-موضوع کهنه ای را تازه کردن

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)
رفتگار-رفتنی-مردنی

 
خبر گرفتن-پرسیدن

چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است
پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن
زهرمار سلطان-ترش رو-اخمو

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

چنگول زدن-پنجه زدن

بارانداز-جای پیاده کردن بار

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

 

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

دست و پا نمدی-دست و پا پنبه ای

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)
بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

چارک-یک چهارم
از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

دو پا داشتن، دو پا هم قرض کردن-به چابکی گریختن

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

بپا-مواظب باش-متوجه باش

پشت بام-سقف بیرونی بام
زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

 
زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن
چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

دو دستی-با هر دو دست

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن
دست کردن-دست فرو بردن

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

رفتگر-سپور-آشغالی
زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن
تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

جیب کنی-اخاذی-به خرج انداختن دیگران

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن
آیینه‌ی اسکندری-آفتاب
 

پس رفتن-عقب رفتن

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

پیاله فروشی-میخانه

زار زدن-سخت گریه کردن
دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

 
تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

جا گذاشتن-چیزی را در جایی فراموش کردن-چیزی را سر جای خود قرار دادن

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

 

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن
چانه-گلوله ی خمیر نان
تریاکی-معتاد به تریاک

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن
رفتگر-سپور-آشغالی

چشم کار کردن-دیدن

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)

آلونک‌نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

برو برگرد-چون و چرا

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

بقچه بندی-ران چاق

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

 

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد
بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

 

 

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی
دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

خودسر-گستاخ-سرکش

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)
پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست
برادر زاده-فرزند برادر

چنبره زدن-حلقه زدن

دولابچه-کمد کوچک

 

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

 

خرده فرمایش داشتن-دستورهای بی جا دادن

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

 

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

 
دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

 
دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن
تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن
چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

 

ترید- تلیت
چماق دار-زور گو-کسی که با زور مقصود خود را به دیگری تحمیل کند

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی
خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود
آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن
زبان درآوردن-آغاز سخن گفتن کودک

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

دستمالی-دست مالیدن
خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

 

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

بی معنی- بیخود

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

ختنه نکرده-آزمند-پول پرست-نامسلمان-پدر سوخته

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند
زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

 
تره بار-میوه ها و سبزی ها

چپه-کجی به یک سمت

درآمد-عایدی

خپله-چاق و کوتاه قد
از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

چوق-چوب-تومان

 

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

 

پخته-با تجربه-دنیا دیده

 

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات
جز و ولز-نگا. جز و وز
چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

بی تفاوت-بی اعتنا
باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

 

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

 

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن
چپری آمدن-زود آمدن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

پا روی خِر کسی گذاشتن-تنگ گرفتن بر کسی

 

دست و پای خود را گم کردن-دست پاچه شدن

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

 

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

 

خوب-کافی-بسیار

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

خدا به دور-پناه بر خدا

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

پِر پِر آمدن-به لرزه افتادن

خارج رفتن-بیرون رفتن از خانه-رفتن به خارج از کشور

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن

تو دوزی-دوختن از درون

دست چین-گزیده-منتخب

دل قرصی-اطمینان

چِل-خل و دیوانه

 

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

از ته دل(از سر صدق و صفا)

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

 

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !
تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت
دوبلور-دوبله کننده
درد دل-غم و اندوه درونی

خودفروش-فاحشه-خائن

زار-کوتاه شده ی زایر

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

 
ته نشین-رسوب کرده

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

 

 

داوطلب-خواستار-نامزد
 

چیز دار-ثروتمند

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

 

 

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

زبان تر کردن-سخن گفتن

چقال-مهمل بقال

 
استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد
زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

دست و پا-توانایی-عُرضه

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

افسارگسیخته(سرکش)

 

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن
داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

 

خرده بُرده-مشکل-اختلاف

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

حرص خوردن-عصبانی شدن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی
 

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن
دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

 

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

 

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن
پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

ز ِله-ستوه-عجز

پس کشیدن-به عقب کشیدن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

 

دم بازی-چاپلوسی-تملق

حضرت عباسی-راست و درست

خسارت دیدن-زیان دیدن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

دیر فهم-کند ذهن-کودن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

 

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)
پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

حلال-زن یا شوهر

پاتی کردن-باد دادن خرمن

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

پشت-نسل-فرزندان

با هم کنار آمدن-با هم ساختن