بهترین مجموعه اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 19

 

برآورد-تخمین

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)
آش آلو کردن-خجالت‌زده کردن-کنفت کردن-سکه‌ی یک پول کردن

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

آب نخوردن-درنگ نکردن

پیل پیلی رفتن- پیلی پیلی خوردن

جز زدن-ناله و زاری کردن

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی
چرک و خون-چرک آلوده به خون
در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

 

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

خال مَخال-خال خال

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

تپق-گرفتگی زبان

 
دست دادن-پیش آمدن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

چماق-چوبدست-گرز

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

حواله ی روی یخ-نگا. حواله ی سر خرمن

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی
آس و پاس(در نهایت تهیدستی ، بینوا، مفلس)

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)
خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع
چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

پات-بی آبرو-بی تربیت

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

 

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

بی اشتها-بی میل به غذا

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

با سلام و صلوات-با تجلیل و بزرگداشت-با رعایت کامل آداب و رسوم

ارباب حجت-اهل منطق
چس دماغ-پر افاده-پر ادعا
پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

 

جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند
چلچل-خال خالی-ابلق
بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن
آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

 

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

چهارتا شدن چشم کسی-سخت تعجب کردن کسی-خیره ماندن از تعجب

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

آنکادر کردن-اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب

 

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

 

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

خِفت-نوعی گره
تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن
به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن
از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

برآورد-تخمین

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

 

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)
 

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

حاشا کردن-نگا. حاشا زدن

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)
دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

چرب دست-ماهر-زبر دست

دو به دو-دو تا دو تا

دلگرم-علاقه مند-مشتاق
تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)
دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است
حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

بی سکه-بی اعتبار
روز مبادا-روز سختی و پریشانی

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن
دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند
خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی

 

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

راه مکه-کهکشان

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد
چانه لغ-نگا. چانه شل

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

حساب کسی با کرام الکاتبین بودن-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات دهد

رو شور-سفیداب

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

تقاص گرفتن-انتقام گرفتن

چرند-حرف پوچ و بی معنی

 

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

 

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

آبِ خشک(آب بسته)

دقه-دقیقه

این خاکدان-دنیا

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

 

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

دست تنها-بی یار-تنها

اشک تمساح-گریه ی دروغین

خودرو-آن چه بی اسب رود

 

 

 

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

 
از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

بی اشتها-بی میل به غذا

آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن
اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود
زُل-خیره
آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

چای صافی-نگا. چای صاف کن

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

 

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه
پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

 

دست باف-بافته با دست

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

اُق زدن-بالا آوردن

بنده منزل-خانه ی من

چتوَل-یک چهارم

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن

پا به فرار گذاشتن-گریختن

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

پس کشیدن-به عقب کشیدن
ختم شدن-پایان گرفتن

 
چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن
تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

 

ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

 

 

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

 

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن
 

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

 

 

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

دُم سیخ کردن-دُم سیخ شدن

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

 

 

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

 

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن
خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

 
پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق
خلاص-تمام شد-مُرد

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن
ذلیل مرده-ذلیل شده

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)
راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن
حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

دل قرصی-اطمینان

از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

 

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن
زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

 

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن
آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن
در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)
خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن
خرج و دخل کردن-برابر شدن هزینه و درآمد

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

 
 

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

اهل دود-سیگاری

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

 

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

 

از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)
دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

دو زاری-سکه ی دو ریالی

زار زدن-سخت گریه کردن

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

 
رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن
بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

بالا آوردن-استفراغ کردن

چول-بیابان

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

دایه-زن شیر دهنده-قابله-پرستار بچه

خوش خدمتی-خودشیرینی-چاپلوسی

 
خرابکار-اخلالگر-تروریست

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

تند نویسی-سریع نویسی

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن
خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن

 

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند
چین چین-پر از چین

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

زبان درآوردن-آغاز سخن گفتن کودک

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

 

خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند

از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

 

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

پر افاده-متکبر-مغرور

پات-بی آبرو-بی تربیت

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

بو بردن-حدس زدن-از روی شواهد فهمیدن

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

 

 

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

 

خورده برده-ملاخظه و پروا

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

دو دلی-تردید-بی تصمیمی

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی
خدا نگهدار-خدا حافظ

 

 

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)