بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 437

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن
این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)
پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

حبه کردن-دانه دانه کردن

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

خودمانی-صمیمی-یکدل
چوب سیگار-نی سیگار

زرت و پرت-چرت و پرت

 

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

پول مول-پول

پر روده-پرچانه-روده دراز

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

 

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن
پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون
ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن
خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

جرینگ-صدای سکه های پول
خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)
داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

خوش غیرت-در زبان لوطیان گاه نشانه ی اعجاب و گاه دشنامی است به جای بی غیرت

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی
آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)
حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

پِرک-بوی ترشیدگی-بوی ماندگی

خال به خال-خال خال

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

بدک-نه چندان بد
بد لعاب-بد گوشت-بد خلق
 

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند
دست به آب رسانیدن-به دستشویی رفتن-به توالت رفتن
آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

اقبال کسی به برج ریق بودن(بداقبال بودن)

 

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم
دستبرد زدن-دزدیدن-غارت کردن

 

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

 
ابرو کج کردن-خشم گرفتن
خیار چنبر-نوعی خیار
پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن
از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

زیرش زدن-زیر چیزی زدن
اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

 

حرف گوش کن-حرف شنو

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

رومیزی-منسوب به میز

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

زور-اجبار-الزام

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

پیش کردن-راندن به جلو

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

بی جا-نامناسب-بی مورد
بی پرده-رک و صریح-آشکار

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)
زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

زنده بیوه-زنی که شوهرش بدون آن که او را طلاق داده باشد-او را ترک کرده است

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

 

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

رج کردن-رج بستن

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

چک و چانه-کنایه از دهان

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد
 

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

آفتابی شدن-پیدا و آشکار شدن-بیرون زدن آب قنات

چار دستی-قمار چهار نفری

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی
پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

 

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

جان جان-معشوق-محبوب

دست کم-حداقل

پس افتاده-بچه ی کسی
بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

از جگر گذشتن-نامردی کردن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن
جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن
اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)
آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن
دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

حمله گرفتن-غش کردن
خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح
ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه
پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

 

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

 

خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت
حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش
دک و دنده-بالا تنه

 

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

 

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

خواربار-ارزاق-خوراک
بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

ته بر کردن-از ته بریدن

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

 

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

خارشک-مردم آزار-سادیست

خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن
زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

چول-بیابان

به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

چپری آمدن-زود آمدن

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه
بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

زیاده روی کردن-اسراف کردن-افراط کردن

پخته-با تجربه-دنیا دیده

دست چین-گزیده-منتخب

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

آفتاب‌نشین(بیکاره و تنبل)

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

 

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

چِخ کردن-راندن سگ

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

دست به دست گرفتن-از یکدیگر پشتیبانی کردن

جیک زدن-اعتراض کردن-صدا در آوردن

بند آمدن-متوقف شدن

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن
بلا به دور-بلاها دور باد

حلق آویز-به دار کشیده
دیگ به سر-لو لو

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

دل و دماغ-دل و حوصله

 

بغداد آباد-شکم سیر

دزدیده-دزدکی

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

پر مدعا- پر ادعا

 

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق
جا در جا-فورن-جا به جا

 

 

 

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

اجباری(خدمت سربازی)
رشوه گیر-رشوه خوار

دور-بار-دفعه-نوبت

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود

جیغ و داد-داد و فریاد

آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

پا برهنه-بدون کفش

درد دل-غم و اندوه درونی

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

زدن نفوس بد-گفته ی کسی را به فال بد گرفتن-فال زدن

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

روده دراز-پر حرف-وراج

از دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن
با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

تعلیمی-عصای کوچک

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن-بسیار فرودست تر از کسی بودن-اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

دله-ظرف حلبی

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن
خروار-کنایه از مقدار زیاد

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

 
اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

جگر گوشه-فرزند

ادا در آوردن(مسخرگی کردن، تظاهر کردن، تقلید کردن)
پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن
آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

 
خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

انگشت‌پیچ(نوعی گز رقیق)
دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

از دهان مار بیرون آمدن-هیچ کجی در کسی نبودن-راست بودن

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

ته نشین-رسوب کرده

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست

خال مَخال-خال خال
با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

 

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

 

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

 

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

چِخی-سگ

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

 

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

بنده منزل-خانه ی من

 
جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک
در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن

 
بی جا-نامناسب-بی مورد
از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

خیر باشد-پس از شنیدن خواب کسی به فال نیک به او می گویند

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

 

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید
خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن
البرز-بلندقامت-دلیر

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

چُر-ادرار

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن
استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

 
زهره دان-کیسه ی صفرا

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

زاغول-دارای چشمان آبی رنگ

 
چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه
داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو
تَخم-مهمل تَخم

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن
روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن
زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

 
تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار